Waa Maxay Artificial Intelligence? Sidee U Shaqaysaa Artificial Intelligence? Noocyada Artificial Intelligence?
Ogow Wax Kaste Oo Ku Saabsan Maskaxda Mac-malka
Ah Ama Artificial Intelligence
Maskaxda mac-malka ah, ama (Artificial Intelligence) oo loo
soo gaabiyo AI, waxay noqotay qayb aad muhiim u ah dhinacyo badan
oo nolosha ah. Laga soo bilaabo isticmaalayaasha kubyuutarda iyo
waxyaabaha elektiroonigga ah, ilaa kamaradaha smartga ah iyo baabuurta iskeed u
madaxbannaan. Laakin…maxay tahay micnaha maskaxda mac-malka ah? Waa maxay
habka shaqadeeda iyo qaybaheeda iyo noocyada ay ka kooban tahay?
Waa nuxur qalafsan oo aan shaki ku jirin in su’aalo badan ay
maskadaada ku wareegsan yihiin, ha se ahaatee jawaabuhu waa kuwan soo socda,
akhristaheena maanta waxaan ka hadli doonnaa wax kasta oo la xiriira maskaxda
ama garaadka mac-malka ah iyo muhiimadda ay leedahay.
Intaan Maqaalkeena Ku guda Jirno Waxaan Isticmaalaynaa Weedha Ah (Maskaxda
Macmalk Ah) Oo Ingiriisi Ahaan Noqo Naysa Artificial Intelligence.
Waa Maxay Maskaxda Mac-Malka Ah (Artificial Intelligence)?
Maskaxda macmalka ah, waa dallad loogu talagalay qaar badan oo ka
mid ah teknoolojiyadda inuu u oggolaanaya mashiinnada inay u ekaadaan maskaxda
aadanaha.
Maskaxda Mac-malka Waxaa lagu qeexay in ka badan hal qeexid, oo ay
ku jiraan:
·
Artificial Intelligence
(AI) waa tignoolajiyada u ogolaata kombayutarada iyo robots iyo mishiinada inay
ku daydaan maskaxda bini’aadamka si ay u xaliyaan mashaakilaadka una
kala doortaan.
·
Waxa kale oo lagu qeexaa
inay maskaxda bini’aadamka ku sawirto gudashada qaar ka mid ah hawlaheeda adag,
sida: (barashada, qorshaynta, takoorka hadalka, xallinta mashaakilaadka, iyo
fikirka macquulka ah iyo caqligal).
·
Maskaxda mac-malka ah waxa
loola jeedaa awooda kombayuutarda ama mishiinada si uu u fuliyo shaqooyinka
sida caadiga ah u baahan fikirka iyo garaadka oo ay dadku qabtaan. Eraygan
waxaa si weyn loo isticmaalaa in lagu qeexo habka abuurista nidaamyo leh habab
maskaxeed ee aadanaha u eg, sida kartida wax u qabadka, daahfurka macnaha, iyo
barashada khibradihii hore.
·
Maskaxda macmalka ah waxaa
loo isticmaalaa noocyo kala duwan, oo ay ku jiraan taleefannada casriga ah, kombayutarada, baabuurta, robots, diyaaradaha aan duuliyaha lahayn, iyo tusaalooyin
laga soo qaatay mid ka mid ah qaybaha maskada macmalka, sida muuqaalada
ciyaaraha dhabta ah iyo barnaamijyada barashada luqadda. Waa isla dhaqankii
aadanaha ee aan horay u soo aragnay.
Waa Maxay Farqiga U Dhaxeeya Maskaxda Mac-malka Ah Iyo Barashada
Mishiinka (Artificial Intelligence Iyo Machine Learning)
Barashada mishiinku waa qayb-hoosaad ka mid ah nidaamka maskaxda
macmalka ah, waxayna muujinaysaa awoodda mishiinku u leeyahay inuu u fekero
iyada oo aan dibadda loo tababarin. Waa sidee taasi?
Hagaag, mashiinada dhaqameedka waxaa badanaa lagu barnaamijiyaa
tiro xeerar ah oo ku saabsan sida loo dhaqmo ama loogu dhaqmo xaalad gaar ah,
iyada oo loo marayo tilmaamo. Laakiin tignoolajiyada barashada
mashiinka waxay u ogolaataa aaladaha inay sii wadaan fekerka iyo
kobcinta iyadoo lagu saleynayo xogta ay ka helaan duruufo iyo xaalado kala
duwan.
Taariikhda Maskaxda Mac-malka Ah
Maskaxda macmalka ah ayaa soo maray marxalado badan laga bilaabo
bilowgiisa ilaa maantadan la joogo, sidaas darteed waxaa muhiim ah in la helo
fikrad guud oo ku saabsan marxaladaha horumarinta maskaxda macmal ah sanadihii
la soo dhaafay. Dhacdooyinkan soo socda ayaa ah kuwa ugu muhiimsan:
Erayga “robot” waxaa markii ugu horreysay la
sheegay sannadkii 1921-kii, markii qoraaga Karel
Čapek uu u adeegsaday riwaayaddiisii “Rosum’s World
Robots“. Eraygana waxa uu ka yimid “robota” oo
macneheedu yahay shaqo.
Mid ka mid ah saamayntii ugu muhiimsaneed ee horumarinta maskaxda
macmalka ah waxaa ka mid ah Alan Turing, oo daabacay 1951 maqaal
ciwaankiisu yahay “Computing Machinery and Intelligence” kaas
oo uu soo jeediyay ciyaar jilid ah oo markii dambe loo yaqaanay Imtixaanka
Turing.
Earyga Artificial Intelligence (AI) waxaa
markii ugu horreysay la sheegay sannadkii 1956-kii intii
lagu jiray aqoon-is-weydaarsi oo la magac baxay Mashruuca Cilmi-baarista Dartmouth ee
Maskaxda Artificialka. Kaas oo weedha “Artificial Intelligence”
uu markii ugu horeysay adeegsaday John McCarthy, abuuraha luqadda
kumbuyuutarka ee LISP. Ujeedada ugu weyn ee aqoon-is-weydaarsigani
waxay ahayd in la raadiyo habab awood u siinaya mishiinnada inay la mid noqdaan
dhinacyada garaadka aadanaha.
Intii lagu guda jiray 1960-meeyadii iyo 1970-meeyadii,
cilmi-baarayaasha dhinaca maskaxda macmalka ah waxay bilaabeen adeegsiga
kumbuyuutarrada si ay u aqoonsadaan sawirrada, una turjumaan luqadaha una
fahmaan tilmaamaha luqadda aadanaha. Qaybaha maskaxda macmalka ah ayaa ka soo
baxaya dhinacyo kala duwan oo nolosha ah.
Guusha ugu weyn waxay ahayd 2016, markii Google ay
samaysay software maskax macmal ah oo lagu magacaabo AlphaGo, kaas
oo u suurtagashay in uu ka adkaado horyaalkii adduunka ee ciyaarta guddiga adag
ee Go. Tani waxay runtii ahayd tallaabo weyn oo ku saabsan barashada
mashiinka sababtoo ah AlphaGo waxay baratay xeerarka
ciyaarta waxayna awood u yeelatay inay ku ciyaarto heer khabibrad leh kaligeed
iyada oo aan wax barnaamij ah oo hore ah lahayn.
Maanta ma dhihi karno waxaa jira jiritaanka dhabta ah ee loo
yaqaan Super Artificial Intelligence ama Super AI.
Laakiin waxaan shaki ku jirin in cilmigani uu ku jiro horumar joogto ah, uuna
ka markhaati furi doono horumar dheeraad ah ee mustaqbalka.
Noocyada Maskaxda Mac-malka Ah
Maskaxda macmalka ah maanta waxa loo qaybiyaa Afar Nooc oo
asaasi ah, kuwaas oo aad ugu shabaha Maamulka Maslow ee
baahiyaha aasaasiga ah, maadaama noocyada ugu fudud ee maskaxda macmalka ahi ay
qaban karaan oo kaliya hawlo aasaasi ah, halka noocyada hormaray ay yihiin kuwo
si buuxda ugu baraarugsan naftiisa iyo waxa socda ee ku wareegsan, oo la mid ah
Ilaa xad weyn miyiirka aadanaha.
Afarta Nooc Ayaa Kala Ah:
- Mishiinka Falcelinta (Reactive Machines).
- Xasuusta Xadidan (Limited Memory).
- Aragtida Maskaxda (Theory of Mind).
- Miir Qab (Self Aware).
1. Mishiinka Falcelinta (Reactive Machines)
waxaana lagu tiriyaa nooca ugu fudud oo dhan. Mashiinnada isticmaala noocaan oo
kale waxay kaga jawaabaan wax-soo-saarka qaar ka mid ah wax soo saarkooda
laakiin habkan shaqadoodu kuma jiraan wax nidaam is-barasho ah.
Waxaan dhihi karnaa waa marxaladda koowaad ee maskaxda macmalka
ah, Tusaalooyinka waxaa ka mid ah aaladaha fudud ee aqoonsada wejiga, tusaale
ahaan. ama qalabka DeepBlue waa kombuyuutar ka adkaaday
horyaalka Chess-ka adduunka.
2.
Xasuusta Xadidan (Limited Memory)
Noocan oo ka mid ah (AI) wuxuu awood u leeyahay inuu
kaydiyo xogta, ama saadaasha hore, oo uu u isticmaalo si uu u saadaaliyo
mustaqbalka. Xusuusta xaddidan, farsamooyinka barashada mashiinka injineernimada
iyo dhismaha ayaa noqda mid aad u adag.
Tusaale ahaan mishiinada isticmaala noocan waxaa ka mid
ah baabuurta iswada, kuwaas oo kaydiya xogo kala duwan oo ku saabsan xaalada
wadooyinka, baabuurta kale ee wadada taagan iyo arimo kale, waxaana xogtan laga
soo xigtay in ay go’aano ka qaataan wadada ay maraan ama falcelin gaar ah oo la
qaato.
Waxaa mudan in la sheego in inta badan aaladaha maanta ee ku
saleysan maskaxda macmalka ah ay isticmaalaan xusuusta xaddidan, oo ay ku
jiraan codsiyada kaalmada shaqsiga sida Google Assistance,
barnaamijyada aqoonsiga codka iyo muuqaalka, Chatbots, iyo kuwa
kale.
3. Aragtida Maskaxda (Theory of Mind)
Xili ay jiraan mashiino badan oo isticmaala nuucyadii hore ee
maskaxda macmalka ah. Hase ahaatee Noocan Weli waa uun fikrad
aragtiyeed, ama mashruuc weli la horumarinayo.
Waxaan dhihi karnaa in Aragtida Maskaxdu ay tahay marxaladda xigta
ee hababka maskaxda macmalka ah ee saynisyahannadu hadda ka shaqeynayaan
samaynteeda iyo horumarinteeda. Noocan oo kale wuxuu awoodaa sida:(Tignoolajiyada
Maskaxda Dareenka Macmalka ah) waxay awood u yeelan doontaa inay fahmaan
hay’adaha ay la falgalaan, ogaadaan baahidooda, dareenkooda, mabaadi’da, iyo
xitaa habka fikirka.
Si aan u fahanno farqiga u dhaxeeya noocaan iyo kii ka horeeyay,
aan ka soo qaadno in aad wadato shir muhiim ah, laakiin gaadiidka waddada ayaa
ku cabudhinaya oo kaa luminya dareenkaaga.
Waxaa laga yaabaa inaad qayliso oo aad waydiiso Khariidadaha Google-ka inuu
raadiyo jid-gaab, laakiin app-kani kuma siin doono wax taageero niyadeed ah,
sida inuu ku yidhaahdo, “Tani waa waddad ugu dhakhsaha badan ee aan u mari
karno, Ma waxaad doonaysaa inaan qof waco si aan u raali galiyo ama aan
shirka dib u dhigo in muddo ah?”
Hase ahatee Khariidadaha Google ayaa sii wadi
doona inay muujiyaan natiijooyin isku mid ah iyadoo lagu saleynayo warbixinnada
waddooyinka iyo xogta ay hayso.
Laakin adoo isticmaalaya aragtida tignoolajiyada maskaxda,
app-kani wuxuu kuu noqon doonaa wehel fiican, wuxuu fahmi doonaa dareenkaaga,
fikradahaaga wuxuuna kaa caawin doonaa inaad dareento fiicnaan, taas oo ah waxa
la horumarinayo oo hadda laga shaqeeyo gudaha maskaxdaa shucuureed macmalka ah
ama maskaxda Dareenka Macmalka ah. (Artificial Emotional Intelligence).
4. Miir Qab (Self Aware)
Ugu dambayntii, mustaqbalka fog ee aan la garanayn, waxa laga
yaabaa in aadmigu ugu dambayntii awood u yeesho in uu horumariyo maskaxda
macmalka ah ee Miir Qab (Self Aware). Waa isla hay’ada aan ku aragno
filimada khayaaliga ah ee sayniska. Noocan AI wuxuu kicin
karaa rajooyin badan, laakiin sidoo kale wuxuu kor u qaadaa cabsiyo badan.
Fikradda robot-ka is-ogaanshaha ah oo leh caqli iyo madax-bannaani waa
dhib, Sababtoo ah taasi waxay ka dhigan tahay in aadanuhu markaas la
xaajoonayaan mishiinka ay gacmahooda ku sameeyeen, Natiijada wada
xaajoodyadani waxay fursad siinaysaa malo-awaal badan, rajooyin
iyo filashooyinka.
Qaybaha Maskaxda Macmalka Ah Iyo Isticmaalkooda
Codsiyada maskaxda macmalka ah iyo beerahoodu way sii fidayaan oo
ay ku jiraan dhinacyo badan oo nolosheena ah, waxaanan shaki ku jirin in qof
kasta oo inaga mid ah uu si uun ama si kale ula macaamilooday nolol
maalmeedkeena.
Waa kuwan tusaalooyin ku saabsan adeegsiga tignoolajiyadan ee
nolosheenna:
1. Maskaxda Mac-malka Ah Ee Suuq-geynta.
Suuqgeyntu waa hab wax ku ool ah oo lagu qurxiyo alaabta si loo
soo jiito macaamiil badan. Inaga oo bini’aadam ah runtii aad baanu ugu
wanaagsanahay qurxinta iyo suuq-gaynta alaabadayada, laakiin ka waran haddii uu
jiro algorithm (barnaamijka kombayuutarka) ama mishiin loo sameeyay ujeedada
suuqgeyntu?! Waxaan shaki ku jirin inuu qaban doonaa shaqo weyn.
Aynu si wada jir ah u fekerno, dhowr sano ka hor helitaanka
badeecada goobta e-ganacsiga iyada oo aan la garanayn
magaciisa saxda ah waxay ahayd hawl aan macquul ahayn.
Laakiin maanta, sida ugu dhakhsaha badan ee aan u raadinno
badeecad gaar ah, goobaha e-ganacsiga waxay ina tusi doonaan
dhammaan badeecadaha kale ee la midka ah, Waxaad mooddaa in makiinadaha wax
baadha ay akhrinayaan fikradahayaga, dhowr ilbiriqsi gudahood waxaad ka
heli kartaa macluumaad iyo alaabooyin. qaadadan jiray maalmo iyo toddobaadyo la
soo dhaafay in la helo.
Mid ka mid ah codsiyada muhiimka ah ee isticmaalka maskaxda
macmalka ah ee suuq-geynta waa waxa aan ku aragno bogga caanka ah ee Netflix.
Ma garanaysaa sababta ay dad badani u jecel yihiin boggan? Waxay u
arkaan inay aad ugu fududahay inay helaan filim ku habboon iyaga?
Sababta ayaa ah in Netflix ay isticmaasho
tignoolajiyada saadaalinta saxda ah, taas oo ku tiirsan dabeecadda daawadayaasha
iyo falcelinta filimada uu daawado ama uu doorto ka dibna soo jeediyo
barnaamijyo ku habboon doorashooyinkii hore.
2. Maskaxda Mac-malka Ah Ee Adeegyada Bangiyada
AI ee adeegyada bangiyada ayaa marag u ah koboc degdeg ah oo
dhaafsiisan filashooyinka, iyadoo bangiyo badan ay horey u qaateen
nidaamyada AI ku saleysan si ay u bixiyaan taageerada
macaamiisha, oo ay ogaadaan cilladaha iyo khiyaanada kaararka deynta.
Sida HDFC Bank ee Hindiya.
HDFC Bank waxa uu sameeyay Chatbot oo
ku saleysan AI oo loo yaqaan EVA (Electronic
Virtual Assistant) tan iyo markii la bilaabay, EVA waxay wax
qabatay in ka badan 3 milyan oo weydiimaha macaamiisha ah, waxa ayna la
falgashay in ka badan nus milyan waxa anay samaysay in ka badan hal milyan oo
wada hadal ah. EVA waxay xog ka ururin kartaa kumanaan ilo
waxayna ku siin kartaa jawaabo fudud in ka yar nus ilbiriqsi!
Tiknoolajiyada AI ayaa sidoo kale loo adeegsadaa
si looga hortago khiyaanada iyadoo lala socdo isticmaalka kaararka bangiyada
iyo falanqaynta habdhaqanka macaamil ganacsiyeedka ee bangiyada si loo ogaado
isku dayga khiyaanada, Tani waa waxa ay sameeyaan shirkadaha waaweyn
sida MasterCard.
3. Maskaxda Mac-malka Ah Ee Daryeelka Caafimaadka
Ururo badan iyo xarumo daryeel caafimaad ayaa ku tiirsan
maskaxda macmalka ah si ay u daweeyaan bukaanada oo ay u badbaadiyaan
malaayiin qof. Waxaa jira tusaalooyin badan oo ay ka mid yihiin:
Daryeelka Caafimaadka ee Cambio waxa uu sameeyay
Nidaam Kaalmo Ka Hortagga Stroke Clinical kaas oo soo diryo
digniinta marka uu bukaanku halis ugu jiro wadne qabad.
Coala Life waxa ay sidoo kale samaysay qalab casri ah
oo dhijitaal ah oo lagu ogaan karo cudurrada wadnaha.
Aifloo waxay horumarinaysaa nidaam ay kula socoto
waxqabadka dadka ku jira Guryaha daryeelka waayeelka iyo daryeelka
guriga oo laga caawiyo inay wataan hawlahooda iyo shaqooyinkooda caadiga
ah.
Waxaa laga yaabaa in waxa ugu fiican ee ku saabsan isticmaalka
tignoolajiyada AI ee daryeelka caafimaadka ay tahay in aan loo
baahnayn in la soo saaro dawooyin cusub, Hase yeeshe, waxay ku saabsan
tahay isticmaalka dawooyinka hore u jiray si sax ah oo badbaadiya nolosha.
4. Maskaxda Mac-malk Ah Ee Dhinaca Sahaminta Hawada Sare
Hawlgallada meel bannaan iyo sahaminta ayaa had iyo jeer u baahan
xog aad u badan si loo falanqeeyo. Maskaxda mac-malka ah iyo barashada
mashiinka ayaa ah hababka ugu fiican ee lagu maareeyo loogana shaqeeyo xogta
miisaankan.
Cirbixiyayaashu waxay awood u yeesheen inay adeegsadaan
farsamooyinka maskaxda mac-malka ah si ay u daraaseeyaan oo ay u falanqeeyaan
xogta uu ururiyay Telescope Kepler sannadihii la soo dhaafay,
waxayna awoodeen inay aqoonsadaan oo ay ogaadaan nidaamyada Galaxiyada, qorraxda iyo meerayaasha.
Codsiyada maskaxda mac-malka ah ayaa sidoo kale loo adeegsadaa
baaritaannada iyo dayax gacmeedyada wareegaya meeraha Mars oo
ogaanaya siraha.
Taasina kuma koobna, Dhammaan daah-furkii ugu dambeeyay ee qaybtan
ayaa ah natiijada adeegsiga farsamooyinka casriga ah ee maskaxda mac-malk ah.
5. Maskaxda Mac-malk Ah Ee Waxbarashada
In kasta oo la arkayay Robots Bani’aadam ah oo la wareegaya
kaalintii macallinka oo muxaadarooyin iyo duruusba bixinaya, haddana waxa
hubaal ah in badan oo adeegsiga maskaxda macmalka ah ee dhinaca waxbarashada oo
ardayda iyo macallimiinta si isku mid ah uga caawiya inay gaadhaan faa’iidada
ugu badan ee suurtogalka ah ee laga heli karo. habka waxbarashada, Tusaalooyinkan
waxaa ka mid ah:
Waxbarashada Gaarka Ah: Isticmaalka farsamooyinka maskaxda
mac-malka ah si loo habeeyo khibrada waxbarasho ee shakhsiyaadka iyadoo la
falanqeynayo hanaankooda waxbarasho, waaya-aragnimadooda iyo awoodooda, ka
dibna loo dooranayo agabka waxbarasho ee ku habboon.
Ka caawinta macallimiinta fulinta hawlaha maamulka qaarkood sida
samaynta qiimaynta, diyaarinta imtixaannada, ama maaraynta arrimaha saadka ee
la xidhiidha.
Jebinta caqabadaha juqraafiyeed iyada oo la samaynayo fasallo
caalami ah oo qof walba heli karo iyada oo aan loo eegin luqaddooda, goobta ay
ku sugan yihiin ama caqabad kasta oo kale, maadaama farsamooyinka maskaxda
mac-malka ah ay gacan ka geystaan ka gudbidda caqabadahaas.
Sidoo
kale xor u noqo inaad nala wadaagto ra’yigaaga ku saabsan mustaqbalka maskaxda
mac-malka ah ee aragtidaada. Ma u malaynaysaa in ay dhab ahaantii isu
beddesho qof miyir qaba, mise waxaad u aragtaa mustaqbal kale?
Nala
wadaag ra’yigaaga faallooyinka, hana iloobin inaad iska diiwaan geliso
boggayaga si aad u hesho dhammaan waxa cusub.
Ma ka
heshay maqaalkan? La wadaag asxaabtaada.